พระปางสะดุ้งมาร สมัยทวาราวดีจนถึงสมัยอยุธยา
พระพุทธรูปปางมารวิชัย สามารถเรียกได้หลายชื่อ พระปางชนะมาร หรือ ปางสะดุ้งมาร เป็นพระพุทธรูป ที่อยู่ในพระอิริยาบถนั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ซ้ายหงายวางบนพระเพลา พระหัตถ์ขวาวางคว่ำลงที่พระชานุ นิ้วพระหัตถ์ชี้ลงที่พื้นธรณี ที่เป็นที่รู้จัก ได้แก่ พระพุทธชินราช ประดิษฐานอยู่ ณ พระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร จังหวัดพิษณุโลก พระพุทธมหานวมินทรศากยมุนีศรีวิเศษชัยชาญ วัดม่วง จังหวัดอ่างทอง . ประวัติความเป็นมา พระบรมโพธิสัตว์ (พระพุทธเจ้าก่อนบรรลุธรรม) ได้เสด็จไปประทับใต้ต้นมหาโพธิ์ในเวลาเย็น และนั่งสมาธิกำหนดจิตเจริญสมาธิภาวนา เพื่อการบรรลุพระสัมมาสัมโพธิญาณ แต่จิตกลับไปนึกถึง โลกิยสุข จึ่งตีความสัญลักษณ์ว่าเป็นมารมาขัดขวางการบำเพ็ญเพียร โดยพระยาวัสสวดีมารขี่ช้างคิรีเมขละ นำเหล่าเสนามารจำนวนมากมืดฟ้ามัวดินเข้ามารบกวน หวังให้พระองค์เกรงกลัวจะได้ลุกขึ้นเสด็จหนีไป ไม่บรรลุไม่ตรัสรู้ แต่พระองค์ก็ยังประทับนิ่งเป็นปกติโดยมิได้ทรงหวั่นไหว แล้วจึงทรงนึกถึงบารมี 30 ทัศ ที่ทรงบำเพ็ญสั่งสมมาทุกชาติ โดยขอให้แม่พระธรณีเป็นพยาน แม่พระธรณีจึงผุดขึ้นมาจากพื้นดิน แล้วบิดมวยผมจนน้ำท่วม ว่ากันว่าเป็นน้ำทักษิโณทก ซึ่งพระพุทธองค์ได้บำเพ็ญบุญกุศลแล้วกรวดน้ำลงบนธรณีสะสมไว้ในหลายพันชาติ กระแสน้ำมากมาย จึงพัดพาพวกเสนามารไปหมดสิ้น พระยาวัสสวดีมารจึงยอมแพ้หนีไป . ความเชื่อ พระปางมารวิชัย มีความเชื่อว่า หากตั้งไว้บูชาจะทำรอดพ้นแคล้วคลาดจากภัยอันตรายทั้งปวง ไม่ว่าจะเป็นภัยจากคน จากสัตว์ จากสิ่งที่มองเห็นหรือมองไม่เห็น หรือการแก้ปีชง แก้ดวงชะตาไม่ให้ตกต่ำ หรือตกต่ำแล้วให้ดีขึ้นกว่าเดิม
(4.9)
(4)